Yasın Tanımı ve Tarihçesi

• Alan yazınında sevilen birinin ardından herhangi bir kayıp veya ayrılık sonrası toplumsal bireysel ve duruma özgü olmak üzere süreci anlatan 3 farklı kavram bulunmaktadır. Bu kavramların genellikle birbirlerinin yerine kullanıldığı ancak anlamsal olarak birbirlerinden farklı olduğu gözlenmektedir (Bildik, 2009; Malkinson, 2009).

• 1.Kayıp (Bereavement): Bireyin sevilen birini yitirmesidir. Kayıp yaşayan kişinin içinde bulunduğu durumu nesnel olarak ifade eder (Gizir, 2006).

• 2. Matem (Mourning): Ölüm sonrası yaşanan süreci, yaşanılan üzüntüyü ifade etmektedir. Bu süreç kaybedilen kişinin ardında duyulan üzüntü, kaybedilen kişiye ulaşmaya çalışma, yeniden yapılanma gibi aşamalardan oluşmaktadır. Aynı zamanda matem, kaybın kültürel yanını temsil etmektedir ve birçok kültürel davranışlar içerir. Bu davranışlar ve ritüeller kaybın daha çok dış parçasını yansıtmaktadır. Bu davranışlar ve gelenekler hem formları hem de süreleri açısından toplumlar ve dini gruplar arasında farklılık gösterir (Malkinson, 2009; Cowen, Harrison ve Burns 2012).

• 3. Yas (Grief): Yas kişinin kayba karşı verdiği öznel tepkisidir. Ölüm nedeniyle kayıp yaşayan bireylerde kayba karşı verilen uyum tepkilerini, sıkıntıyı, daha çok kaybın iç parçasını ve hissedilenleri yansıtır. Kayba karşı verilen yas tepkileri duygusal, fiziksel davranışsal ve bilişsel alanlarda reaksiyon biçimleri ile kendini gösterebilir (Bildik, 2013).

• Yas kelimesi Türkçe’de ilk olarak Uygur metinlerinde ‘zarar, ziyan, hüsran’ anlamlarında kullanılmıştır (Maraş,2014). Türkçe’de günlük kullanımda ise matem ve yas kelimelerinin anlam olarak birbirinden farklılaşmadığı ve birbiri yerine kullanıldığı görülmektedir. Türkçe sözlükte yas sözcüğü “ölüm veya bir felaketten doğan acı ve bu acıyı belirten davranışlar, matem” olarak tanımlanmış, matem sözcüğünün karşılığı ise “yas” olarak belirtilmiştir (Türk Dil Kurumu).

• Yas kavramını ilk kez Sigmund Freud, 1917’de yayımlanan Mourning and Melancholia isimli makalesinde tanımlamıştır. Freud sevilen nesnenin kaybı veya ideal, ülke gibi kişi için önemli bazı değerlerin kaybına karşı geliştirdiği bir reaksiyon olarak tanımlar (Freud, 1997).

Uzman Klinik Psikolog Ece Aydoğan